Yetim Maaşı
Didem Berkes
İktidar, kadına yetim maaşıyla geçinemiyorsan varsa çocuğun kardeşin, dayın, amcan, onlarla yaşa, sana baksınlar, olmadı yine evlen, kuma ol, olmadı yasa dışı bir işler yap, olmadı bir tarikata katıl diyor.
2019 yılından itibaren yetim maaşı alıyorum. Babamın maaşının yüzde 75’inin yüzde 50’sini annem, yüzde 25’ini ben alıyordum. Annem vefat edince son zamdan sonra 8,500 lira yetim maaşı ile geçinmeye çalışıyorum.
Yetim maaşı bana yabancı bir kavram değil. 15 yaşında anne ve babasını kaybeden teyzem, küçük dayımın evine yerleşmişti. Toplamda beş kardeşlerdi. Teyzem, açık liseyi bitirdi. Dayımın iki çocuğuna bakarak, ev işlerine yardımcı olarak yaşıyordu. Maaşını aldığında kendine temel ihtiyaçlarını alırdı, bizlere de ufak tefek hediyeler almayı çok severdi. Annem ‘teyzenden hediye isteme kızım onun maaşı ona yetmiyor’ derdi. Teyzem 35 yaşına geldiğinde baktığı çocuklar büyümüş, ben ve kuzenlerim yetişkin insanlar olmuştuk. Hepimizin ikinci bir annesi olan teyzemin eve kapalı hayatı bizi çok üzüyordu. Aldığı maaş daha ileri bir eğitim almasına, ayrı evde oturmasına yetmiyordu. Kuzenlerle, teyzemize destek olmaya karar verdik, ‘bir kursa gitmek ister misin, evden çıkmak sana iyi gelir’ diye, kibarca sorduk çünkü çok gururlu bir kadındı, onu inciltmek istemedik. Çekingen bir sesle, İç mimari kursları var, bir şansımı denemek isterim, dedi. Hemen iyi bir kurs bulup teyzemi yazdırdık. Kursu verenler teyzemi yetenekli buldular, bir inşaat firmasında işe başlamasını sağladılar. Teyzem bu inşaat firmasında bir süre çalıştıktan sonra kendi ofisini açtı. Şu an 70 yaşında ve hala çalışmaya devam ediyor.
Şimdi ben yetim maaşı alıyorum. Teyzemin bağımsız bir birey olarak yaşamasına yetmeyen bu gelir, bana da yetmiyor.
Yıllar içinde yetim maaşında bir gelişme olmadığını, sembolik olarak yapılan bir ödeme olduğunu teyzem ve benim hayatım üzerinden görebiliriz.
Ben yetim maaşı alacağımı hiç ummazdım tabi. Eşim hastalandığında işi bırakmak zorunda kaldım, eşimin vefatından sonra tekrar çalışmak istediğimde 48 yaşındaydım, önce korona, sonra çok yüksek bir kadın işsizliği ile karşılaştım. Türkiye’nin en büyük firmalarında yıllarca çalıştığım için kolay iş bulacağımı sandım. İnsan kaynakları firmalarındaki yaş sınırı yüzünden başvuracak iş bulamadım. Yüzlerce iş başvurusundan cevap alamadım. Kendi alanımın dışındaki işere bakmaya başladım, emekçi bir insan ekmek parası için iş seçmez, daha az kazansam da sigortam işler diye düşündüm çünkü emekli olmama 3 yıl kalmıştı. Fakat orta ve küçük ölçekli işletmeler iyi eğitimli, iş tecrübesi olan, 50 yaşında bir kadını işe almaya hevesli değiller, daha çok gençlere ve kendi iş çevrelerinden olan elemanlara iş veriyorlar. Sonuç olarak proje bazında, dönemsel işlerde çalışarak yaşamaya çalışıyorum. Bu işler sigortasız. Devlet, dışarıdan ödeme sistemi ile emeklilik imkanı tanıyor. Bu imkandan faydalanmak isteyenlerin ayda 6,400 lira sigortaya para yatırması gerekiyor. Benim ev kiram, yetim maaşımdan çok olduğu için, geçici işlerden ise anca kiramı ödediğim, karnımı tam doyuramadığım için bu rakam ben ve benim gibi kadınlar için çok yüksek bir miktar.
Genelde baktığımızda toplumda hiç çalışma imkanı bulamamış ve işten çıkıp bir daha iş bulamamış kadınlar, babalarından bir maaş hakları olmasına karşın, o maaşla bağımsız bir birey olarak yaşayamıyorlar. Maaşını annesiyle bölüşen kadınlar ise sadece 2,125 lira alabiliyorlar.
İktidar, kadına yetim maaşıyla geçinemiyorsan varsa çocuğun kardeşin, dayın, amcan, onlarla yaşa, sana baksınlar, olmadı yine evlen, kuma ol, olmadı yasa dışı bir işler yap, olmadı bir tarikata katıl diyor. Kadınlara iş edindirme, iş bulma gibi bir çabası olmadığı gibi, nesiller boyu ailelerimizin ödediği vergiler yok sayılarak, kadınlar bağımsız bir yaşam kuramasın diye yetim maaşı, en düşük emekli maaşından da az ücretlendiriliyor.
Kadınların babalarının emeğinden hak ettikleri bu maaş, kadınların kimseye muhtaç olmadan yaşamasına, kendini geliştirmesine ve iş hayatına katılmasına olanak sağlayacak eğitimi almasına yetecek bir miktar olmalıdır. Şimdiki haliyle kadınlara kendini gerçekten yetim hissettiren muhtaç bırakan bir maaştır.
