“Çok yoğun çalışıyoruz…Trafikte, paket teslim ettiğimiz yerlerde tacize uğruyoruz”
“Genelde kuryeler, özelde kadın kuryeler için etkin bir örgütlenme acil olarak gerekiyor. Sayımız gittikçe artıyor bir araya gelemiyoruz. Çünkü çok yoğun çalışıyoruz. Aslında çok fazla derdimiz var. Daha fazla mola, daha yüksek paket ücreti, riskli yerlere gitmenin tercihimize bırakılması… gibi çok fazla konu var. Trafikte, paket teslim ettiğimiz yerlerde tacize uğruyoruz.”
Özellikle COVID19 salgınından sonra kuryelik yaygın bir iş haline geldi ve tükettirme üzerine kurulu kapitalist sistem devam ettiği sürece belli ki yaygınlaşmaya da devam edecek. Ancak henüz bir meslek olarak görülmediğinden çokça da sorunlar barındıran bir alan. Alan yaygınlaştıkça kadın kuryeler de bu alanda iş yapmaya başladı. Kadın Vardiyası olarak özellikle son 2 yılda sayıları artan kadın kuryelerden Afet Yücesan’la görüştük.
Kadın kurye olmaya nasıl karar verdiniz? Bize bir kadın kurye olmayı anlatır mısınız?
Kadın kurye olmaya beden eğitimi öğretmenliğinden emekli olduktan sonra karar verdim. Hep hayalim bir motorumun olmasıydı. Motor aldıktan sonra motor kullanarak ne iş yapabilirim arayışına girdim. Çünkü motor özgürlüktü benim için.
Başvurduğum firmalar genelde olumlu dönüş yaptı. Ben bir tanesini seçtim çünkü kendime güvenim tam değildi, semtleri, mahalleleri bilmiyordum ya da motor hakimiyetimin çok iyi olmadığını düşünüyordum. Bu yüzden sabit maaşla bir firmada başladım.
Firma, ilk kabulde kadınlara dönük pozitif ayrımcılık olduğunu mesela riskli bölgelere kadınları göndermediğini söyledi ve ben de güvenli olduğunu düşündüm. Ancak daha sonra gördüm ki işin aslı öyle değil. Çok geç saatlerde kadınlar için hiç güvenli olmayan, hatta erkekler için bile güvenli olmayan, yerlere gönderiyordu. Gerçekten çok zorlandım, çok zor zamanlar yaşadım. Sonrasında durumu toparlamaya çalıştılar ama kadın olduğum için değil. Ben sesimi çok yükselttiğim, gittiğim yerlerden videolar çektiğim, ne kadar güvenliksiz yerler olduğunu gösterdiğim için o bölgelere beni daha az verdiler. Yani göndermeye devam ettiler diyebiliriz çünkü güvenliksiz yerler bir kadın için bir kez bile gidildiğinde de ağır sonuçlara sebep olabilir.
Tüm bu söylediklerimden kuryeliğin kadınlara uygun olmadığı sonucu çıkmasın. Kadınlar kuryelik yapabilir, çok da güzel yaparlar. Çok daha fazla kadının kurye olması asıl temennim. Kuryelik mesleğinde belirgin bir erkek ağırlığı var. 10 kuryeden -hatta çok daha fazla da olabilir istatistik olarak bilmiyorum ama- sadece bir kurye kadın. Bu sayıları, bu ülkenin ayıbı olarak görüyorum oysa kadınlara çok daha uygun bir meslek kuryelik. Paket teslim ettiğim evlerde kadınlardan çok olumlu dönüş alıyorum. Kadınlara yönelik ürün pazarlayan işletmeler, kadın kuryelerle çalışmak istediğini belirtiyorlar. Çünkü kadın kuryeler daha dikkatli, özverili, empatik ve kibarlar. Örneğin ben bir apartmana girdiğimde o apartmanın kapısını çarpmam ya da bir zile uzun uzun, ısrarla basmam ya da genelde sadece paketi teslim edip dönmem ki bütün kadın kuryelerin de böyle yaptığını düşünüyorum.
Şu anki koşullarda yalnız yaşayan ya da çocuk büyüten bir kadının sadece kuryelik yaparak geçinmesi oldukça zor. Yalnız kadınlara ve çocuklu kadınlara dönük daha fazla destek verilmesi gerekiyor. Yine de bütün zorluklarına rağmen motor sürmeyi seven, motorun üstünde kendine özgür hisseden tüm kadınların kurye olmasını tavsiye ediyorum.
Kadınlara dönük pozitif ayrımcılık yapan firmalardan söz ettiniz. Bunu bize biraz anlatır mısınız?
Kadınlara pozitif ayrımcılık yaptığını iddia eden bazı firmalar var evet. Kadın kuryelere ek ücret ödediklerini, gidecekleri bölgenin güvenliğini ve paket ağırlığını gözettiklerini iddia ederek bu yaklaşımlarını sitelerinde duyuruyorlar. Benim ilk çalıştığım firma da bu iddiadaydı. Güvenlik kısmını az önce anlattım tekrar etmeyeceğim ama ek ücret kısmı da iddia ettikleri gibi olmayabiliyor. Sitelerinde kadın yardımını 2000 lira olarak açıklarken ocaktan sonra artacağı yerde, 1500 liraya düşürüldü ama sitelerinde hâlâ 2000 lira görünüyordu. Demem o ki kendilerini kadın dostu olarak göstermelerine rağmen içine girdiğinizde ciddi bir erkek egemen toplulukla karşılaşıyorsunuz. Bunu bir pazarlama taktiği olarak kullanıyorlar, temiz bir profil oluşturmak için kadınları reklam malzemesi yapıyorlar. Bu nedenle ne kadar çok kadın kurye olursa bu mesleğin itibarının o kadar düzeleceğini düşünüyorum.
Diğer firmadan ayrıldıktan sonra, kadınlara öncelik verdiğini söyleyen firmalara başvurdum ama tüm başvurularım reddedildi. Kadın olmama rağmen önüme yaşla ilgili engeller kondu. Halbuki motor kullanmanın, kuryeliğin yaşı yok, en azından benim yaşım o yaş değil. Bilakis yaş çoğu zaman avantajdır. Hem motor konusunda hem trafik kuralları konusunda hem de iletişim konusunda deneyim demektir.
Mesleki örgütlenmeniz mümkün, bu alanda çeşitli konfederasyonların sendikaları var, siz sendikalı mısınız? Sendikaların alan çalışmaları nasıl? Kuryelerin, özellikle kadın kuryelerin yaşadıkları sorunlara ne gibi çözümler üretilmeli?
Örgütlenme açısından birçok emek alanında olduğu gibi kuryeler de örgütsüz sayılır. Motorlu Kuryeler Sendikası, Kadın Kuryeler Derneği gibi oluşumlar var ama henüz güçlü değiller. WhatsApp’ta ya da Instagram’da kurye dayanışma grupları, kurye birlikleri var ve sınırlı da olsa sadece maddi şeyler için mücadele ediyorlar.
Genelde kuryeler, özelde kadın kuryeler için etkin bir örgütlenme acil olarak gerekiyor. Sayımız gittikçe artıyor bir araya gelemiyoruz. Çünkü çok yoğun çalışıyoruz. Aslında çok fazla derdimiz var. Daha fazla mola, daha yüksek paket ücreti, riskli yerlere gitmenin tercihimize bırakılması… gibi çok fazla konu var. Trafikte, paket teslim ettiğimiz yerlerde tacize uğruyoruz. Bu tip şeyler yaşamamız çok olası zaten, kendi telefon numaramızla arıyoruz müşterileri. Daha sonra bunun dönüşleri olabiliyor, telefondan tacize uğrayabiliyoruz.
Kurye firmalarında kadın kotasının olması bizi güçlendirecektir. Daha fazla kadının bu meslekte yer almasını sağlayacaktır. Örneğin bu da çok önemli, kuryelikte kadın kotası istiyoruz.
Kuryeler için acil olarak özel bir yönetmelik yapılmalı, çalışma saatleri düzenlenmeli, çalışma süreleri düzenlenmeli. Bugün 15 saatten az çalışan hiçbir kuryenin düzgün para kazanması, evini geçindirebilmesi mümkün değil. Bunu gidermenin yolu çalışma saatlerinin, paket teslim sürelerinin, kuryelik ücretlerinin düzenlenmesidir.
Kuryelik bir meslek olmalı, ek iş olarak algılanmamalı. Paket başı ücretin yanı sıra mutlaka ve mutlaka sabit saatlik ya da sabit aylık maaşı olmalı. Kısacası her türlü hakkımız iş kanuna göre düzenlenmeli.
Her gün birçok kurye kaza geçiriyor, ölümle burun buruna yaşıyoruz. Kelle koltukta yaşıyoruz. Ülkemizde trafik kanunu dahi motorlar için geçerli değil. Bir şeritte giderken o şeridin size ait olduğunu, sizin de bir araç olduğunuzu diğer araç şoförleri maalesef dikkate almıyorlar.
Son olarak bize ne söylemek istersiniz?
Son olarak altını çizmek için tekrarlamak istiyorum: Kadın kuryelere mutlaka pozitif ayrımcılık yapılmalı, kadın kurye kotası olmalı ve kadın kuryelerin paket ücretleri, erkek kuryelerden daha yüksek olmalı. Çocuğu olan kadın kuryelere kolaylıklar sağlanmalı ve ek ödemeler yapılmalıdır. Aksi taktirde uzun süreli yapılabilecek bir iş olmayacak kuryelik ama ben kuryelik yaparak geçinmek istiyorum. Birçok kuryenin de -özellikle kadınların- aynı duyguda olduğunu düşünüyorum.
