Hiçbir İnsan Ailesinden Yara Almadan Çıkamaz Ama…
Gecikmiş babalar günü yazısında babalara övgüler düzmeyi bırakmıştık. Babalık, fiziksel olarak kolay kazanılan bir edim olsa da, bir erkeğin kendisiyle gerçek anlamda yüzleşmesidir; hele bir de kız babasıysanız, hayatınızın karşı cinsten biri tarafından temize çekilebilme umududur; o gözlerde umudu hep yaşatmak, direncin erdemini öğretebilmektir, demiştik.
Baskıcısını, dayakçısını, ruh hastasını, katilini, cinsel istismarcısını şimdilik bir kenara bırakalım, deyip iyi babanın özelliklerini sıralamıştık. İyi bir baba, kadınlara karşı saygılı bir yaklaşımın modeli olur, kızının hayallerine ve hedeflerine ulaşmada destek verir. İyi bir baba, kızına saygılı bir partnere layık olduğunu öğretir ve birlikte değillerse bile kızının annesine saygılı davranır. Çocuğun hayatındaki baba figürünün reel veya sembolik eksikliği, yetişkinlik hayatında olumsuz etkilerle kendisini gösterebilir, ilişkilerde sergilenen bazı davranışlar “daddy issues” şeklinde yüzeysel olarak açıklanabilir diye eklemiştik.
Baba-kız iletişimini temel alan ve şimdilik bir kenara bırakalım dediğimiz temaları işleyen kitaplardan birkaçına değinelim bu kez de.
Lizbon’a Gece Treni adlı romanıyla tanıdığımız Pascal Mercier, baba-kız iletişimini anlattığı kitabı Lea1: Annesini kaybettikten sonra derin acılara boğulan Lea, tutkusunu öğretmeni Marie Pasteur sayesinde kemana yönlendiriyor, daha sonra burjuva öğretmeni David Levy’ye âşık oluyor ancak bu ilişki ciddi bir kırılmayla sonlanıyor. Kızına hayran bir baba olsa da sevgisini göstermekte beceriksiz olan Martjin van Vliet, çalıştığı enstitüde yolsuzluk yapıyor, zimmetine para geçiriyor, kırılan benliğini tamir edebilir düşüncesiyle kızına eşsiz bir del Gesu keman alıyor. Lea’yı okurken Matmazel Bach’ın Mi–Major Partisyonu’nu duyuyor, Whitman’ın ve Frost’un dizelerinde müziği arıyorsunuz. “Bir kemanla kızımın hayatını mahvettim.” (s.57) diyen Martjin’i anlamaya çalışırken Lea’nın sonunda bir hırsızın kızı olarak kalakaldığını fark ediyorsunuz.
Çağdaş Norveç edebiyatının en önemli seslerinden Vigdis Hjorth, Miras2 adlı romanında bir aile portresinin arka planını anlatırken okuru gerçeklere dayalı bir travma öyküsüyle baş başa bırakıyor. Kitabın kahramanı Bergljot’un babasına ve annesine rağmen sağ kalma mücadelesini gözler önüne sererek yakınlığın, uzaklığın, açılan yaraların, bağların ve bağları koparmanın ne anlama geldiğini vurguluyor. Babanın ölümüyle birlikte yetişkin kız çocuğunun da annesiyle olan hesaplaşması başlıyor. Babasının cinsel istismarı nedeniyle yaşamı sarpa saran Bergljot, suçun tanığı olan annesiyle yüzleşiyor. Annesinin manipülatif hamlelerle kızının hayatını mahvettiğini okumak ve bunun “mümkün” olduğunu anlamak ve babanın kızına yaptıklarına okur olarak şahit olmak insanı derinden yaralıyor.
Frankenstein’ın yazarı Mary Shelley’nin Mathilda’3sı ise annesi ölünce inzivaya çekilen babasını yıllar sonra gören Mathilda’nın, babasının kendisine âşık olmasıyla birlikte zehir olan hikâyesini anlatıyor. Mary Shelley’in 1819’da yazdığı ancak ilk kez 1959 yılında yayımlanan kitabı Mathilda, babanın kızına aşkı, kendini toplumdan soyutlama ve ölüm konularını işliyor. Mathilda’nın annesi ile babası birbirlerine büyük aşk besleyen bir çifttir. Mathilda’nın doğumunda annesinin ölmesiyle babası derin bir üzüntü duyar ve Mathilda’yı halasına bırakıp ülkeyi terk eder. Yıllar sonra, Mathilda on altı yaşındayken babasının geri dönmesiyle her şeyin çok güzel olacağını düşünse de işler umduğu gibi ilerlemez. Yazarın, 1819-1820 yıllarında, bir yaşındaki kızını ve üç yaşındaki oğlunu kaybettikten sonra, acılarını az da olsa hafifletmek için yazdığı bu kısa ancak oldukça çarpıcı roman, on altı yaşındaki Mathilda’nın kafasını allak bullak eden duygularla verdiği mücadeleyi tekinsiz bir kasvetle aktarıyor.
Suat Derviş’in “Sen Benim Babam Değilsin4” adlı uzun öyküsünün merkezinde aşk yer alıyor. Arka plandaki olayların ve karakterlerin kaderlerinin şekillenmesinde ise Milli Mücadele’nin önemli bir rolü var. Derviş bir yandan çok bilinmezli, çok yönlü denklemleri kuruyor; bir yandan da dönemin ruhunu, bir milletin kaderini değiştiren olayları öyküsünde ustaca yansıtıyor. Kahramanımız Selma hem annesinin hem babasının hem de bir aile dostu olarak çok sevdiği biyolojik babasının iç içe geçmiş ve hatalardan oluşan hayatlarını, bu üçünün yalanlarını, açmazlarını, kusurlarını örtmek için sergiledikleri davranışları ve takındıkları tutumları öğrendikçe ne yapacağını bilemez hale geliyor. Ve nihayet anlıyor ki hiçbir insan ailesinden yara almadan çıkamaz.
Kız çocukları için psikolojik travmaların çoğunun baba tutumuyla ilgili olduğunu biliyoruz. Babanın kızına yaklaşım biçimi, davranış tarzı, ilişki kurma yöntemleri, eleştirme, cezalandırma, yol gösterme, koruma ile ilgili tutumları travmatik ise ileriki yaşlarda çeşitli psikolojik sıkıntı ve ilişki sorunları olarak kendini gösterebilir. Cezalandırıcı, utandırıcı, sinirli, müdahaleci, baskıcı, ayıplayıcı, eleştirici, aşırı korumacı, aşağılayıcı, yargılayıcı, ilgisiz olan, çok karışan ya da çok az ilgilenen, fiziksel şiddet uygulayan, mesafeli olan ya da gereğinden fazla yakın olan, ayrımcılık yapan, başka çocuklarla kıyaslayan, kaygılı/depresif, fiziksel temasta bulunmayan ya da gereğinden fazla fiziksel temasta bulunan, hakaret eden, onaylamayan, ödüllendirmeyen, küçük düşüren, yeterince sevgi gösterisinde bulunmayan baba, çocuk üzerinde travmatik etki bırakır. Hiçbir insan ailesinden yara almadan çıkamaz ama bu yaralar ilelebet kanayacak yaralar olmamalıdır.
Kaynaklar:
