Film İncelemesi: Kadınlar Eşit Ücret İçin Greve Gittiğinde
Eğer para dili olsaydı, yüksek sesle ve açıkça tek bir şey söylerdi: çalışan kadınlar hala paralarını eksik alıyor. 2019’da ortalama olarak, Amerikalı erkeklere ödenen her bir dolara karşılık kadınlar, sadece 80 sent alabildi. Kadınların düşük ücretli mesleklerde kümelenmeye meyilli olması dahil olmak üzere bu durumun çeşitli açıklamaları var.
Fakat bu cinsiyetler arası ücret farkı eskiden çok daha fazlaydı, belli ki tek bir nedenden: erkeklerle aynı işi yapan kadın çalışanlara daha az ücret vermek tamamen yasaldı. Bu bariz ayrımcılık, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1963’teki Eşit Ücret Yasası ile nihayet yasaklandı.
İşverenler aniden feminist olmamışlardı: burada ve başka ülkelerde, eşit işe eşit ücret talep eden ve bunun için örgütlenen önceki nesillerin kadınları sayesinde böyle yasalar ortaya çıktı.
Grevdeki Kadınlar
Bu mücadelenin en kilit anlarından biri olan İngiltere’deki kadın otomotiv çalışanlarının 1968 grev mücadelesi, hareketli İngiliz filmi Made in Dengham (Kadının Fendi / 2010) filminin odak noktasıdır. Kadınlar Tarihi Ayı’nda izlemek (veya yeniden izlemek) için çok uygun. Ücret farkını tamamen kapatmak için gerekenlerle boğuşurken, ilk etapta kadınların eşit ücret davasını ön plana çıkarmak için neler yaptıklarını düşünmeye değer.
Dagenham’daki (Londra’nın doğusunda bir yerleşim yeri) devasa Ford fabrikasında şimdi sadece birkaç bin işçi var ama 1968’de işgücü 40 bini geçmişti; üretim işçileri Birleşik Otomotiv İşçileri Sendikası’nın (United Auto Workers / UAW) İngiliz muadilinin üyeleriydiler. İşçilerin sadece birkaç yüzü kadındı ve hepsi otomobil koltuk kılıflarının üretildiği departmanda çalışıyorlardı.
Kadının Fendi filminde, onlara ‘makineci’ deniyor ve öte yandan Amerika’da bu ifade vasıflı iş anlamına geliyor. Filmin başında kadınlar vasıfsız işçi olarak sınıflandırıldıklarının ve dahası aynı kategorideki erkeklerden daha az ücret aldıklarının farkına varıyorlar.
Bu adaletsizliğe boyun eğmek yerine kadınlar, dikiş makinelerini kapatıyor ve iş bırakıyorlar.
Rita O’Grady (birkaç gerçek işçiden esinlenerek yaratılmış hayali karakter) filmin ana figürü olarak ortaya çıkıyor. Rita daha önce hiç sendika faaliyeti yürütmemiş ama sendika temsilcisi Albert, Rita’nın potansiyelini fark ediyor ve nazikçe ama ısrarla onu öne çıkması için teşvik ediyor. Film bu sayede, mentorluk ve alt kademedeki işçilerin liderlik rollerine yüreklendirildiğinde ortaya çıkabilecek güç konusunda ders veriyor.
Öte yandan Kadının Fendi’nde Albert gibi çok erkek yok. Kadınlar talepleri konusunda baskı kurarken, patronlarından (hepsi erkek) gelen küçümsemeye ve beraberinde sendikalarının üst düzey yetkililerinden (yine hepsi erkek) gelen lütfa da meydan okumak zorundalar.
Bir sahnede, Rita ve başka bir grevci kadın Ford yönetimiyle bir toplantıya sendikanın kıdemli bir yetkilisi eşliğinde giderler. Deneyimli bir müzakereci olan yetkili konuşmayı kendisinin yapacağını söyler; ancak kadınlar dehşete düşerek bunun patronlarla uzlaşmacı bir şakalaşma anlamına geldiğini keşfederler.
Rita sonunda araya girer; çantasından fabrikadan çaldığı bir miktar araba koltuğu malzemesini çıkarır ve bunu, kadınların yaptığı işin hatırı sayılır derecede uzmanlık gerektirdiğini ve buna göre ücretlendirilmesi gerektiğini göstermek için kullanır.
Bu sıra dışı bir andır çünkü işçi sınıfı karakterleri filmlerde işlerinin neler gerektirdiği ile ilgili nadiren böyle detaylı ve tutkuyla konuşurlar. Bu, aynı zamanda geleneksel “kadın işi”nin erkeklerin yaptığı işten daha kolay veya daha az vasıflı olmadığını vurgular. Bu işleri kadınlar yaptığı için, yönetimin daha az ücret ödemesi yanına kar kalıyordu.
İlk Coşku
Greve giden herkes, başlangıçtaki özgürleştirici coşkunun yerini giderek artan mali sıkıntıya bıraktığını fark edecektir. Fakat kadınlar pes etmez, fabrikadaki erkekleri, hatta Ford’un diğer İngiliz fabrikalarındaki işçileri de iş bırakmaya ikna eder ve ülkedeki üretimi tamamen durdururlar.
Film aynı zamanda, grev taleplerinin en başta küçük bir gruba aitmiş gibi görünse de aslında daha büyük bir önem kazanabileceğini gösteriyor. Yeniden sınıflandırmaya karşı başlayan direniş, dünyadaki kadın hakları aktivistlerini harekete geçiren ücret eşitliği mücadelesine doğru çığ gibi büyüdü.
Dagenham “makinecileri”, iş bıraktıktan üç hafta sonra iki cephede zafere imza attılar: Ford daha fazla para verdi ve İşçi Partisi hükümeti yasama desteği sözü verdi ki; bu da İngiltere’de 1970 Eşit Ücret Yasası’nın geçmesini sağladı.
İşçi kadınların deneyimlerini gerçekçi anlatmasına karşın Kadının Fendi aslında, bazı mümkün görünmeyen (ve hayali) alt olay örgüleriyle iyi hissettiren Hollywood tarzı bir film. Ama işçi sınıfını merkezine alan pek çok film çirkinlik ve çaresizlikle dolduruluyor. İyimser kategoride daha fazlasına ihtiyacımız var. Özellikle de işçilerin, hak yiyen patronlara, ilgisiz sendika yöneticilerine ve kayıtsız politikacılara karşı mücadele edip kazandıkları gerçek örneklere dayandıklarında…
Kadının Fendi’ndeki kadınlar hayli cesaret gösteriyorlar; ücret eşitsizliğini tamamen ortadan kaldırmak ve tüm işçi sınıfının yaşam standartlarını yükseltmek için gereken her şeye sahipler.
Toni Gilpin emek tarihçisi, yazar ve aktivist. Aynı zamanda film uzmanı olan Gilpin, Labor Notes dergisinde işçi sınıfını ve onların mücadelelerini anlatan filmleri ele aldığı incelemeler yazıyor.
Bu yazı 5 Mart 2020 tarihinde Labor Notes dergisinde yayımlanmıştır.
Yazar: Toni Gilpin
Erişim: https://labornotes.org/blogs/2020/03/film-review-when-women-struck-equal-pay
Dipnotlar:
- Kadın Tarihi Ayı: Kadınların tarih ve çağdaş toplumdaki olaylara katkılarını vurgulamak için düzenlenen yıllık bir etkinliktir. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Avustralya’da Mart ayında kutlanır ve 8 Mart’ta Uluslararası Kadınlar Günü ile aynı zamana denk gelir. Kanada’da ise Ekim ayında kutlanır. (Ç.n.)
↩︎
Çeviri: Telli Kayalar
Düzelti: Sabâ Esin
Tasarım ve Sosyal Medya: Melike Çınar, Sabâ Esin, Seda Bedestenci Yegâne, Sinem Yıldız
Seslendirme: Filiz Kılıç
